Мамыр айының ортасында «ХАТУ» АҚ - ның тілдік және әдістемелік сарапшылары, педагогика ғылымдарының кандидаты, тілдер кафедрасының доценті Алиева Д.А. және филология ғылымдарының кандидаты, тілдер кафедрасының доценті Бубликова О.В. LinguaCollage екінші кезеңінің жасырын бағалау жұмыстарын өткізді. Бағалаудың негізгі мақсаты – оқушылардың шығармашылық тапсырманы орындау кезінде Akelius қосымшасының материалдары негізінде орыс және ағылшын тілдерін қалай қолданатынын анықтау; тілдік мазмұнды саналы түрде пайдалану белгілерін және шектеулі ресурстар жағдайында өздігінен жұмыс істеу деңгейін анықтау болып табылады. Бағалау Астана қаласында (№75 мектеп-гимназияның 4-сыныбы мен 7-сыныбы) және Шымкент қаласында (№122 жалпы орта мектебінің 5-сыныбы, сондай-ақ А.Байтұрсынов атындағы №50 мектеп-гимназияның 5 және 6 сыныптары) өткізілді.
LinguaCollage жобасының екінші кезеңінде оқушыларға шығармашылық тапсырма ұсынылды – орыс және ағылшын тілдерін меңгеруге ұмтылатын қиялдағы ғарышкер кейіпкерге арналған тақырыптық коллаж жасау. Жұмыс топтық және жеке форматта жүргізілді, бұл оқушылардың дайындық деңгейін және өзара әрекеттесу стильдерін ескеруге мүмкіндік берді. Алғашқы кезеңде балалар мәтіндік және көрнекі материалдарды іріктеуден бастады. Қолданылған дереккөздерге әдістемелік сарапшылар ұсынған элементтер және Akelius платформасынан бұрын таныс болған материалдар кірді. Күнделікті өмір тақырыптарына арналған мәтіндер мен суреттер – «Хобби», «Отбасы», «Дәрігерде», «Ауа райы», «Саяхат» және т.б. – кейінгі коллажды құрастыруға негіз болды. Оқушылар таңдаған суреттерге орыс және ағылшын тілдеріндегі сөздер, сөз тіркестері мен фразаларды жазды, сонымен қатар, әр фрагменттің не үшін коллажға енгенін, ғарышкердің тіл үйренуіндегі маңызын қысқаша түсіндірді. Көрнекі бөлімді аяқтаған соң, қатысушылар коллаждарын таныстырды. Қорғау форматы 2–3 минутты құрады, әр топ таңдалған материалдардың қиялдағы кейіпкердің тілдерді меңгеруіне қалай ықпал ететінін баяндады. Арнайы назар коллаждың логикалық құрылымына аударылды: тақырыптардың қалай жүйелі түрде дамитынына, суреттер мен жазулардың сәйкестігіне, тілдік материалдың қиялдағы оқушыға қаншалықты түсінікті әрі қолжетімді екендігіне. Тапсырмаларды орындау және қорғау барысында тілдік белсенділік байқалды. Оқушылар Akelius платформасында үйренген фразалар мен конструкцияларды қуана қолданды, материалды танып-біліп, оны тиімді пайдаланып, жаңа коммуникативтік жағдайларда бұрынғы білімдерін үйлестіре білді. Сонымен қатар шығармашылық және креативтілік элементтері байқалды: балалар кейде тапсырманы кеңейтіп, мини-сюжеттер қосты, кейіпкердің өмірбаянын ойлап тапты, диалогтар құрастырды, кейбір жағдайларда ғарышкерге есімдер қойып, бұл оқу процесіне терең эмоционалды және жеке қатысуды көрсетті.
Тіл сарапшысы Алиева Динара коллаждарда жаңа сюжет желісінің пайда болғанын атап өтті: «4-сыныптың бірнеше топтарында балалар мына идеяны дамытты: Ғарышкер тілдерді сәтті меңгеріп, достарын оқыта бастады. Бұл — тілдің оқыту және білім беру құралы ретіндегі рөлін түсінуді бейнелейтін символдық қимыл.»
Тілдік және әдістемелік сарапшы сондай-ақ бағалау өткен сыныптар арасындағы айырмашылықтарға назар аударды. Мысалы, 7-сынып оқушылары осы жолы аз белсенді болды, бұл тапсырманың кешкі уақытта өтуімен және оқу жылының соңындағы жалпы шаршаумен байланысты болуы мүмкін. Дегенмен, олар ауызша түрде Akelius платформасын атады, материалды танығандарын көрсетті, бірақ бұл ақпаратты коллаждарда жазбаша түрде көрсетпеді. Ал 4-сынып оқушылары қолмен Akelius атауын жазып, жұмысты платформаға байланыстыруға саналы түрде ұмтылғанын көрсетті. Бұл кіші сынып оқушыларының оқу ортасына тікелей және эмоционалды түрде тартылғанын білдіреді.
Тіл сарапшысы Бубликова Оксана бір топтың синонимдік Akelius тіркестерін өздері қолмен жазғанын атап өтті. Оқушылар негізінен сөйлемдер мен суреттерді дұрыс сәйкестендірген, дегенмен орыс тілін толық түсінбеу байқалды. Методист ұсынған сурет салу тәсілі қолданылмады. «Мектеп оқушылары орыс тілін жеткілікті деңгейде түсінеді және ғарышкерге қай сала орыс тілін үйретуге көмектесті деп түсіндіруге тырысады. Қызығы сол, оқушылар ағылшын тілінде сөйлеуге талпынбады, себебі Akelius платформасы орыс тілінде қолданылады», – деп түйіндеді Оксана Васильевна.
Осылайша, жұмыс барысы қызметтік тәсілдің принципі бойынша құрылды: материалды іріктеуден – оны мәнмәтінінде түсінуге, визуализациядан – ауызша сөйлеуге, репродуктивті қайталаудан – түпнұсқа өнімді жасауға дейін.
Тілдік және әдістемелік сарапшылар LinguaCollage жобасының екінші кезеңі нәтижелері бойынша өз бақылаулары мен қорытындыларын бөлісті және бірқатар ұсыныстар ұсынды. Жобаның екінші кезеңінде алынған деректердің салыстырмалы талдауы бірнеше маңызды тенденцияларды анықтады. Атап айтқанда, Астана қаласындағы №75 мектепте жүзеге асырылған екінші кезең форматы қатысушылар саны аз және материалдардың таңдауы шектеулі болды. Дегенмен, мұндай жағдайлар оқушылардың өз бетінше жұмыс істеуін, тілдік белсенділігін және шығармашылық көзқарасын дамытуға ықпал етті. Балалар үлкен ынтамен жұмысқа араласып, материалдарды өздері таңдап, бұрын үйренген тілдік конструкцияларды белсенді қолданды және визуалды мен мәтіндік элементтерді логикалық әрі көркем түрде байланыстыруға ұмтылды. Ерекше назар аударарлығы, кіші сынып оқушылары Akelius платформасынан алынған фразаларды тек танып, қайталамай, қосымшаның атауын қолмен жазып, цифрлық ресурспен саналы байланысын көрсетті. Ең шабыттандыратын бақылаулардың бірі – оқушылар ұсынылған сюжет желісін кеңейтіп, кейбір жұмыстарда тілдерді меңгерген ғарышкер достарын оқыта бастады, бұл білім мен тілдің мәдениаралық қарым-қатынас пен ақпарат алмасу құралы ретіндегі маңызын көрсетеді. Шымкент қаласындағы мектептерде жүргізілген талдау Akelius интеграциясының оқыту тілінің ерекшелігі мен платформаны қолдану ұзақтығына байланысты әр түрлі деңгейде екенін көрсетті. Мысалы, №122 жалпы орта мектепте платформаны жақында қолдана бастаған сыныптарда қосымшадан алынған фразалар мен суреттерді танып білу шектеулі болды, ал материалды таңдау көбінесе кездейсоқ сипатта болды. Оқушылар тілдерді меңгеруді негізінен жағымды эмоциялармен байланыстырып, коллаждарға тек достық пен бейбітшілікті бейнелейтін суреттерді таңдады. «Спорт» тақырыбы оқушылар үшін ең түсінікті әрі жақын болғандықтан ерекше танымал болды. Ахмет Байтұрсынов атындағы №50 мектеп-гимназиясында оқушылар платформамен негізінен орыс тілінде жұмыс істеді. Бұл мазмұнды терең қабылдауға және орыс тіліндегі фразаларды, оның ішінде қолжазбамен жазылғандарды белсенді қолдануға ықпал етті. Мұнда да жоғары деңгейдегі креативтілік байқалды: балалар кейіпкерлерге есімдер қойып, символикалық элементтер қосып, тіпті тіл үйрену процесін бейнелейтін сюжет желілерін құрастырды.
Осылайша, Akelius сияқты цифрлық құралдардың сәтті интеграциясы оқыту тіліне, әдістемелік қолдауға және қолдану ұзақтығына тікелей байланысты деп қорытынды жасауға болады. Тапсырма тілі мен қосымшаның интерфейс тілі сәйкес келген кезде, балалар үйренген материалды саналы түрде қолданады және тілдік белсенділіктің тиімдірек формаларын көрсетеді.
Екінші кезеңнің нәтижелері мен талдауларына негізделе отырып, тіл сарапшылары жобаны әрі қарай дамыту және кеңейту бойынша келесі ұсыныстарды жасады:
- Тақырыптық шектелген, нақты құрылымдалған тапсырмаларды және шағын топтарды пайдалану оқушылардың өз бетінше жұмыс істеуін, саналы қабылдауын және тілдік бастамасын арттыруға ықпал етеді.
- Тапсырмаларда сюжеттік және рөлдік тәсілді белсенді дамыту қажет: ғарышкердің оқушы, кейін мұғалім образы эмоционалдық-мотивациялық күшті әсер қалдырды.
- Әсіресе, Akelius платформасы жақында енгізілген мектептерде мұғалімдерге әдістемелік қолдауды күшейту маңызды. Цифрлық ресурстарды тиімді қолдануға арналған қосымша тренингтер қажет.
- Оқыту тілі мен интерфейс тілінің сәйкестігіне назар аудару керек: сәйкессіздік контентті тану мен қолдануда қиындықтар туғызуы мүмкін. Тапсырмалар тіл сәйкестігі принципіне сай құрастырылуы немесе «екі тілдік көпір» стратегиясы қолданылуы қажет.
- Әр түрлі тілдер мен дереккөздерден алынған сөз тіркестері мен суреттерді салыстыруға бағытталған тапсырмаларды әзірлеу оқушылардың саналық деңгейін және лексика-грамматикалық икемділігін дамытуға ықпал етеді.
- Прогресті қадағалау, мотивацияны қалыптастыру және рефлексияны арттыру мақсатында өздігінен және бір-бірін бағалау элементтері бар формативті және суммативті бағалау шараларын жүйелі түрде өткізу қажет.
- Жеке тұлғаның қатысуын қамтамасыз ету үшін оқушыларға тапсырмаларды өздері қалыптастыруға, материалдарды таңдауға, кейіпкерлер мен оқиғаларды жасауға мүмкіндік беру керек. Бұл тұрақты оқу мотивациясын қалыптастырып, тілдік ойлаудың шекарасын кеңейтеді.
Осылайша, LinguaCollage бағалауы тілдік және әлеуметтік-мәдени құзыреттілікті қалыптастырудың инновациялық моделі ретінде өзінің тиімділігін дәлелдеді, әсіресе цифрлық технологияларды енгізу жағдайында. Akelius платформасы дұрыс интеграцияланған кезде, ол тек қосымша құрал ғана емес, сонымен қатар Қазақстан мектептеріндегі тіл білімінің сапасын және қолжетімділігін арттыратын оқу процесінің толыққанды бөлігіне айнала алады.
Жобаны аймақтық ерекшеліктерді ескере отырып әрі қарай кеңейту ұсынылады, сондай-ақ оның нәтижелерін көпмәдениетті Қазақстан жағдайында тілдік және әлеуметтік-мәдени құзыреттілікті қалыптастыруға арналған әдістемелік ұсынымдарға енгізу қажет.