2022 жылғы 8 қазанда Zoom платформасында «Аралас оқыту форматындағы сабақтарда оқу ортасын ұйымдастыру» тақырыбында әдістемелік семинар өтті. Семинар аясында ХАТУ сарапшылары «оқу ортасы» ұғымының мазмұнын ашып, аралас оқыту форматының ерекшеліктері туралы айтып, сондай-ақ «Төңкерілген сынып» және «Станцияларды ауыстыру» сияқты аралас оқыту модельдерін сипаттады.
Баяндама барысында ф.ғ.к., қауымдастырылған профессор Эльмира Еркебекова оқу ортасы бірнеше факторлардан тұратынын атап өтті. Біріншіден, операциялық принциптер оқу ортасына әсер етеді – бұл оқу процесін тікелей ұйымдастыру, мұғалім мен оқушылардың қарым-қатынасы, олардың сабаққа деген көзқарасы. Екіншіден, физикалық элементтер – жиһаздың ыңғайлы орналасуы, гаджеттер мен интернетке қол жетімділік, студенттерге ақпаратты көрнекі түрде қабылдауға, олар өтіп жатқан материалға қатысуға көмектесетін стендтер, плакаттар, иллюстрациялар.
«Ыңғайлы оқу үшін сыныптағы қолайлы орта – бұл ең алдымен оқушы мен мұғалімнің көңіл-күйі. Бұл оқушылар білімдерін кеңейтуге, дағдыларын дамытуға, өзін-өзі бағалауды арттыруға ынталандыратын орта. Мұғалімнің тәжірибесі осындай оқу ортасын ұйымдастыруға көмектеседі. Қауіпсіз оқу ортасында оқушылар ашық, олар өз ойларымен бөлісуге, сұрақтар қоюға, диалогке қатысуға дайын. Олар өздерін күтетін сыныпқа, өздеріне ыңғайлы ортаға барғысы келеді», – деп түсіндірді Эльмира Қалдыбекқызы.
Ыңғайлы оқу ортасын ұйымдастыруға мүмкіндік беретін көптеген әдістер мен стратегиялар бар. Олардың бірі ретінде Эльмира Қалдыбекқызы сынып ережелерін бірлесіп әзірлеуді атайды.
«Оқушылар мұғаліммен бірлесіп ережелерді әзірлейді және оларды стендке бекітеді. Маңызды мәселе – «Сенмынаны білуің керек, ананы білуің керек» деген сөздерден аулақ болыңыз. Ережелерді тұжырымдау оқушыларғаұнайтындай болуы керек. Қазіргі кезде танымал «Үй ережелері», «Ас үй ережелерімен» ұқсастырып жасай аласыз. Бұл ережелер қарым-қатынасқа, көңіл-күйге бағытталған», - деп түсіндірді Эльмира Қалдыбекқызы.
Мысал ретінде ол мынадай ережелер ұсынды:
- Бір-бірін жақсы көру және қолдау көрсету.
- Тек қана шындық айту.
- Өзіне және ғажайыпқа сену.
- Күнді күлімсіреп бастау.
- Көп күлу, көңілді жүру.
- Берген уәдесін орындау.
«Оқушылардың мұғаліммен бірге өз сыныбы үшін жасайтын ережелері тәртіп пен оң көзқарасты сақтауға көмектеседі – әрбір оқушы оларға қарап, бұл өз кабинеттерінің ережелері екенін түсінеді. Әрине, төменгісыныптар үшін басқа ережелер, үлкен сыныптар үшін – басқа болады», - деп атап өтті Эльмира Қалдыбекқызы.
Akelius-тің үлкен нұсқаулығында сыныпта ілулі тұруы керек ұсынылған баспа материалдарының мысалдары келтірілген. Ережелер стендтен басқа, Akelius кабинеттерінде де орналастыруды ұсынады:
- бірқатар тақырыптардағы жұмысты көрсететін графиктер;
- мотивацияны арттыру үшін оқушылардың ең жақсы жұмыстары (апта сайын немесе ай сайын ауыстыруға болады);
- интерактивті жазбаша мәтіндер (балалар үшін – суреттері бар мәтіндер);
- үзілісте оқуға арналған сынып кітапханасының кітаптары.
Сонымен қатар, Эльмира Қалдыбекқызы сыныпта жақсы, жұмыс көңіл-күйін қалыптастыру үшін плейлистқұруды және үзілісте музыка қосуды ұсынады. Мұндай музыка әсіресе бұлтты күндерде пайдалы болады, дейді сарапшы.
Оның әріптесі, ф.ғ.к., ассистент-профессор Евгений Медведев аралас оқыту мәдениетінің қалыптасуы және оның ең көп таралған «Төңкерілген сынып» және «Станцияларды айналдыру» модельдері туралы айтты.
«Дәстүрлі білім беру үдерісінде мұғалім сыныптағы оқушыларға жаңа тақырыпты түсіндіреді, ал үйге бекітуге тапсырма береді. «Төңкерілген сынып» моделі оқушының үйде жаңа материалды электронды құралдар немесе оқулықтар мен қосымша материалдар арқылы игеретінін, ал сыныпта мұғалімнің қатысуымен тапсырмаларды орындайтынын білдіреді. Мұндай модель оқушыларға үй тапсырмасын бір-бірінен көшіруге мүмкіндік бермейді»,- деді Евгений Юрьевич.
Оның айтуынша, «Төңкерілген сынып» моделінде жаңа тақырыпты өз бетінше оқыған кезде бірдеңе түсінбеген оқушы нақты сұрақты жинақтап, оны сабақта талқылай алады.
«Станцияларды ауыстыруу» деп аталатын басқа модель бойынша жұмыс істеу принципі -мұғалім сыныпты бірнеше топқа бөледі және әр топқа белгілі бір тапсырма береді. Бұл жағдайда кабинет үш аймаққа бөлінуі керек: мұғаліммен жұмыс аймағы, топтық жұмыс аймағы және онлайн жұмыс аймағы (немесе практикалық, өзіндік жұмыс аймағы). Оқушыларда станцияларда жүруге мүмкіндік беретін жеке кестесі болады.
«Жүйелі-белсенділік тәсілінде мұғалім сабақ барысында 10 минуттан аспайтын уақыт сөйлейді, ал оқушылар уақыттың кемінде 50% өз бетінше жұмыс істейді деген талаптар бар. Аралас оқыту форматында мұны «Станцияларды ауыстыру» моделін қолдану арқылы оңай жасауға болады. Бүгінгі таңда ол аралас оқыту форматының ең танымал модельдерінің бірі болып табылады», – деп атап өтті Евгений Юрьевич.
Оның айтуынша, станцияларды ауыстырудың көптеген нұсқалары бар: сіз сыныпты үш топқа емес, 4-ке бөліп, сәйкесінше 4 станция жасай аласыз немесе олардың санын екіге дейін азайта аласыз - мұнда мұғалімнің іс-әрекетте еркіндігі көп. «Станцияларды айналдыру» моделінде білімдегі олқылықтарды пысықтау ыңғайлы. Оқушыларға қиындық тудыратын ережелерді анықтау, оқушыларды осы критерийлер бойынша топтастыру және әр топқа арналған нақты ережелерді пысықтау және жеке тапсырмаларды тұжырымдау үшін Google нысандарында тестілеуге болады.
«Станцияларды айналдыру» моделінде мұғалімнің оқушылармен жеке-жеке жұмыс жасау мүмкіндігі бар, өйткені ол бір уақытта бүкіл сыныппен емес, тек бірнеше оқушымен жұмыс істеуге мәжбүр болады. Осылайша, мұғалім оқушылар түсінбеген ең қиын сәттерді нақтылай алады, типтік қателіктерді талдай алады, материалдың игерілуін тексере алады», – деді Евгений Юрьевич.
Орыс тілі сабақтарында онлайн жұмыс аймағы үшін Қазақстанға шетелден келген және қиын жағдайға тап болған балалардың сауаттылығын арттыруға және цифрлық дағдыларын қалыптастыруға бағытталған Akelius платформасын пайдалануға болады. ХАТУ 2021 жылдың қараша айынан бастап Akelius және ЮНИСЕФ-пен бірлескен жобаға қатысады. Жобаға Қазақстанның 9 мектебі қатысады.
Әдістемелік семинардың толық нұсқасын мына сілтеме бойынша қарауға болады:
https://drive.google.com/file/d/1q1lkMlkWv_ZyFxcFCD-tncJxKCcofXnz/view