ХАТУ тіл сарапшылары, сондай-ақ психологтер аралас оқыту шет елден келген балаларға жарамды ма, жоқ па, соны айтты және біздің еліміздегі аралас оқытудың болашағы туралы өз пікірлерімен бөлісті.
Әдістемелік сарапшы, ф.ғ.к., қауымдастырылған профессор Эльмира Еркімбекова оқытудың аралас форматының ерекшелігі және оның білім беру жүйесіндегі рөлі туралы айтты. Ол және оның әріптестері 2021 жылдың қараша айынан бастап аралас оқыту форматын қамтитын Akelius және ЮНИСЕФ бірлескен жобасына қатысуда.
«Аралас оқыту бетпе-бет және онлайн білім беруді біріктіреді, яғни бала сабақ барысында мұғаліммен де, гаджетпен де өзара әрекеттеседі. Бұл тәсіл оқуды дараландыруға, сыни тұрғыдан ойлау, командада жұмыс істеу және т.б. дағдыларды дамытуға мүмкіндік береді», – деді Эльмира Қалдыбекқызы.
Сонымен бірге, ол аралас оқыту форматында гаджеттер, білім беру платформалары және басқа да цифрлық технологиялар қосымша сипатта болатынын және өткен материалды пысықтау, өткен тақырыптарды бекіту, машықтану жаттығуларын орындау үшін қолданылатынын еске салды.
Психолог Юлия Нестеренкова аралас оқыту тақырыбы қазіргі кезде өте өзекті екенін атап өтті. Оның сөзінше, мектеп процесінде аралас оқыту белгілі бір ерекшеліктерді ескеруді қажет етуді қарастырады, ал оларды оң немесе теріс жақтары түрінде қалай қарастыру керектігі –– бұл жағдайға байланысты әртүрлі болады.
«Аралас оқыту oфлайн және онлайн кездесулердің қоспасы ғана емес. Бұл білім берудің барлық қатысушыларын даярлауды қажет ететін тұтас бір процесс. Колледж және институт студенттерімен оңайырақ болуы мүмкін, өйткені бұл жас санаты бойынша өз бетінше оқуға дайын екендігін білдіреді, ал мектеп оқушыларымен қиынырақ болады», – деп атап өтті Юлия Окровна.
Ол аралас оқытудың келесідегідей бес ерекшелігін бөліп көрсетеді.
Бірінші – бұл техникалық құраушыны қамтамасыз ету. 2020-2022 жылдар бұған қатысты кейбір қиындықтар бар екенін көрсетті. Байланыс зардап шегеді, интернет нашар. Сабақ кезінде жүйелі түрде қатып қалу пәнді оқуға ынталандырмайтыны анық. Бұл онлайн сабақтардың сапасына әсер етеді және өз кезегінде аралас білім берудің бүкіл процесіне әсер етеді.
Екінші – бұл мұғалімдердің өздері оқуы, интернет кеңістігінде олардың ұтқырлығын арттыру, жаңа интернет-ресурстарды зерттеуге деген ұмтылысы. Бұған сабырлылық, медиақалыпты ұстау – камерада еркін сабақ жүргізу мүмкіндігі кіреді. Барлық мұғалімдер бұған дайын емес. Мұғалімдер уақытпен қатар жүру үшін өз бетінше дамып, оқушылардың қызығушылықтары мен жас ерекшеліктерін ескеруі керек.
Үшінші – интернет-кеңістіктегі әрбір қатысушының шекараларын ескеру. Кәмелетке толмағандардың қатысуымен тікелей сабақ өткізбес бұрын, бұл туралы ата-аналарды және балалардың өздерін хабардар ету қажет.
Төртінші – оқушы ақпараттың үлкен көлемін өз бетінше өңдеп, үйренуі керек (төңкерілген сынып қағидасы), содан кейін мектепте практикалық сабақтарда сұрақтар қойып, сыныппен және мұғаліммен талқылау керек. Шындығында, кез келген оқушы бұған дайын емес.
Бесінші – бұл бейімделу кезеңінде тек бетпе-бет (офлайн) оқыту формасын қажет ететін мигрант балаларды оқыту. Мұндай оқушылармен тілдік байланысты ескеру қажет. Бетпе-бет қарым-қатынаста баланың өтілген тақырыпты қаншалықты меңгергенін көруге болады. Мүмкін, мұндай балаға сабақ барысында мұғалім басқа тілдік ортаға үйрену кезінде психоэмоционалды шиеленісті төмендетіп, сергектік беру үшін бірнеше рет жанына жақындауы керек. Мұндай балаларда көбінесе оқытылатын бағдарламада, оқыту әдістемесінде сәйкессіздік болады, ата-аналардың қатысуын ескеру қажет. Ата-аналар басқа елге көшіп, оқу жүріп жатқан тілді білмейтін және баласына оқу процесінде көмектесе алмайтын кездер болады. Сондықтан, мұндай балаларды оқытудағы менің ұсынысым тек қарапайым офлайн оқыту болып табылады.
«Аралас оқытусыз қазіргі заманғы білім беру процесін қарастыру мүмкін емес деп ойлаймын. Жоғарыда аталған ерекшеліктерді (оларды толықтыруға болады) ескермей, оны ҚР бүкіл аумағы бойынша енгізу экологиялық тұрғыдан таза болмайды. Электрондық ортада оқытудың керемет әдістемесін қалыптастыру үшін 5 немесе 10 жыл қажет болады дегім келмейді, бірақ біз медиа және онлайн форматта өзара әрекеттесуге моральдық және психологиялық тұрғыдан дайын болмайынша, тиімді оқытуды қамтамасыз ете алмаймыз», – деп атап өтті Юлия Окровна.
Психолог Татьяна Остапенко аралас оқытудан ешқандай кемшіліктер көрмейді, керісінше артықшылықтарбайқайды. Ол мұндай оқу форматы кімдерге лайық келетінін түсіндірді.
«Адамдардың көптігінен шу көп болатын сыныпта назар аударуды қиындататын өте сезімтал балалар бар. Мұндай балаларға экранның алдында отыру оңайырақ, ал олар сыныптастарымен байланыста өз сыныптарында қалады. Сонымен қатар, бұл өзін-өзі ұйымдастырған балалар үшін – өзін-өзі басқара алатын, уақытты басқара алатындар үшін қолайлы», - деп түсіндіреді Татьяна Александровна.
Психологтің айтуы бойынша, ақпаратты тек ақ жейде киіп, үстелде отырғанда ғана сіңіруге болады деген теріс түсінік бар. Татьяна Александровна атап өткендей, әр баланың жеке оқу стилі бар және оны мұғалімдер де, ата-аналар да ескеруі керек.
«Ақпаратты: орындықта отырып, еденде жатып, үйде отырып, қалағаныңызша сіңіруге болады. Гиперактивті бала фитболда тербелгенде ақпаратты жақсы меңгереді – ол осы секіру арқылы өтеледі. Ақпаратты гаджеттерден алуға болады. Өкінішке орай, көптеген ата-аналар оқытуды -субъекті-объектілік процесс деп санайды, мұнда мұғалім балаға білім береді, ал бала енжар отырады. Шын мәнінде, оқытудың міндеті – ақпаратты өздігінен алуға үйрету, өйткені біз бүкіл ересек өмірімізде ақпаратты өзіміз аламыз. Егер біз оны мектеп жасында алуды үйренбесек, кейін де үйренбейміз», – деді Татьяна Александровна.
Оның пікірінше, аралас оқыту мигрант-балалар үшін өте лайықты.
«Отбасы қоныс аударған елдің мәдениеті мен біздікі арасында ортақ нәрсені табу және осы қауымдастық арқылы оқу процесін құру маңызды: ойындарды, тамақ өнімдерін, дәстүрлерді салыстыру. Киім, ыдысаяқ, әдет-ғұрыптарды әртүрлі атауға болады, бірақ олардың мағынасы бірдей. Біз балалармен осы мағынаны іздегенде, олар мұнда келгеннен кейін ештеңе жоғалтпағанын түсіне бастайды. Біз басқа елдің мәдениетін білген кезде ғана байып, көкжиегімізді кеңейтеміз», - деді Татьяна Александровна.
Ол тек дәстүрлі формат олар үшін қиын болуы мүмкін деп санайды, сондықтан балалар кейде қиындықтан қашқысы келеді, өйткені олар үшін басқа біреудің мәдениеті тым көп болуы мүмкін.
«Оқытудың аралас форматы ақпарат алуға мөлшерленген түрде жақындауға мүмкіндік береді. Саналы түрде таңдалмаған, бірақ соғысқа немесе кейбір экономикалық мәселелерге байланысты көшіп-қону психологиялық жарақат қалдыруы мүмкін. Қалпына келуі үшін бала жасырынып, қор жинап, содан кейін ғана қайтып оралатын орын болуы керек», – деп түсіндіреді Татьяна Александровна.
Психолог түсінікті болу үшін жаңа мәдениетке сүңгу процесін салқын суға шомылумен салыстырады: алдымен біз аяғымызды сулаймыз, содан кейін тереңірек енеміз, ал күн сәулесінде жылыну керек деп ойлаған кезде біз жағаға еркін шығамыз. Дайын болған кезде процесті басынан қайталаймыз.
«Бала кәдімгі адамдарға дәстүрлі мектепке келіп, оларға қарап, олармен сөйлесе алады және ол үшін ақпарат тым көп екенін түсінген кезде, ол оқуды тоқтатпай, балалармен байланысын жоғалтпай онлайн режімінде байланыса алады. Аралас оқыту форматы мұғалімдерге балалармен тікелей байланыс орнатуға мүмкіндік береді. Осы сәтті ескере отырып, менің ойымша, мұндай балалар үшін аралас оқыту өте жақсы», – деп қорытындылады Татьяна Александровна.
Естеріңізге салсақ, Akelius, ЮНИСЕФ және ХАТУ бастамасы қиын жағдайға тап болған балаларды әлеуметтендіруге бағытталған. Жобаға Қазақстанның пилоттық 9 мектебі қатысады, олардың мұғалімдері Akelius платформасын пайдалана отырып, аралас оқыту форматында сабақ өткізеді. Пилоттық жоба аяқталған кезде платформада оқытудан 250 бала өтеді деп күтілуде.